Num ars vitam simulat ?

Mane dum Euripidis fabulam Hyppoliti lego, repente sententia mihi mentem percussit : graecine antiqui, cum nuntios cladesve victoriasve nutiantes accepissent, saepius a spe destituti sunt ? Quoniam in theatro ac apud Homerum nuntius summa eloquentia loquitur, quam perraro cottidiane audimus.

Quid opinamini, O cari lectores, O caraeque lectrices ? Exempla III huius thesis proferam. Fingamus primum proelio pugnato militem quendam his verbis suo imperatori victoriam nuntiare :

«  Ἡ μὲν ἡμέτερα στρατία ἡτοιμάκει μάχεσθαι, ἡ δὲ τῶν πολεμίων οὔ. πολλοὺς ἀργείους ἐκτείναμεν, ὥστε οἱ λοιποὶ ἔφυγον. »

Nihil mirandum. Conferamus tamen verba huius nuntii apud tragoediam :

οἳ δ᾽ εἰς ὅπλ᾽ ᾖσσον  · εὖ δέ πως προμηθίᾳ
καθῆστο Κάδμου λαὸς ἀσπίδων ἔπι  ·
κἄφθημεν οὔπω τεύχεσιν πεφραγμένον
Ἀργεῖον ἐσπεσόντες ἐξαίφνης στρατόν.
κοὐδεὶς ὑπέστη, πεδία δ᾽ ἐξεπίμπλασαν
φεύγοντες, ἔρρει δ᾽ αἷμα μυρίων νεκρῶν
λόγχαις πιτνόντων.

     (Euripidis Phoenissae 1466-72)

Quis imperator velit illud nuntium recipere, si nuntium hoc audire possit ? Apud tragoedios, et morituri suaviloquenter orationem ultimam pronuntiant, tam pulchram quam sermonem nuntii ipsius. Recordemur horribilis mortis Hippolyti, cum taurus a Neptuno missus quadrigam evertit :

ἐς τοῦθ᾽ ἕως ἔσφηλε κἀνεχαίτισεν
ἁψῖδα πέτρῳ προσβαλὼν ὀχήματος.
σύμφυρτα δ᾽ ἦν ἅπαντα: σύριγγές τ᾽ ἄνω
τροχῶν ἐπήδων ἀξόνων τ᾽ ἐνήλατα,
αὐτὸς δ᾽ ὁ τλήμων ἡνίαισιν ἐμπλακεὶς
δεσμὸν δυσεξήνυστον ἕλκεται δεθείς,
σποδούμενος μὲν πρὸς πέτραις φίλον κάρα
θραύων τε σάρκας, δεινὰ δ᾽ ἐξαυδῶν κλύειν ·
« Στῆτ᾽, ὦ φάτναισι ταῖς ἐμαῖς τεθραμμέναι,
μή μ᾽ ἐξαλείψητ᾽: ὦ πατρὸς τάλαιν᾽ ἀρά.
τίς ἄνδρ᾽ ἄριστον βούλεται σῶσαι παρών ; »

     (Euripidis Hyppolyti, 1232-1242)

Etsi summus rhetor esset nuntius, non posset tali eloquentia Hippolytus saxis fractus loqui. Verisimiliter ita nuniasset :

αὐτὸς δ᾽ ὁ τλήμων ἡνίαισιν ἐμπλακεὶς
δεσμὸν δυσεξήνυστον ἕλκεται δεθείς,
σποδούμενος μὲν πρὸς πέτραις φίλον κάρα
θραύων τε σάρκας, δεινὰ δ᾽ ἐξαυδῶν κλύειν ·
«  ΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑ
[ΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑ]*
ΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑ
ΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑΑ !»

     (ibid, 1236-1243)
* 1241 delevit Scaliger

Fortasse nuntius quidam verbis epicis sermonem suam fucaret. Iterum fingamus proelium saevum, post quem bellator quidam familiae sui commilitis occisum enunitare debet :

ΑΓΓΕΛΟΣ ὦ γύναι, ἐπέμφθην σοι τὸν υἱὸν ἀγγελειν · τοῖς πέρσαις μαχόμενος ἔπεσεν.

ΜΗΤΗΡ αἰαί !

ΑΓΓΕΛΟΣ τολμηρῶς ἐμαχέσατο, ἀλλὰ βάρβαρον δόρυ τὸ κέαρ διεπέρασεν.

ΜΗΤΗΡ ἰὼ ἰώ ! ὦ τλῆμον !

ΑΓΓΕΛΟΣ ἐὰν πραΰνει τὰ δακρύματα, λέξω ὅτι ὁ σὸς υἱὸσ ἦν ἐυκνήμις.

ΜΗΤΗΡ ὠμοί μοι ! εἰ χαλκοθώραξ ἔφυ, οὐκ ἀπέθανεν !